W
naszym gabinecie istnieje możliwość wykonania badań diagnostycznych w
kierunku Kamicy Dróg Żółciowych, wykonania kwalifikacjo
do laparoskopii pęcherzyka żółciowego oraz leczenia
zachowawczego zarówno przed jak i po ewentualnym zabiegu.
Co to jest pęcherzyk żółciowy i gdzie się znajduje?
Procesy trawienia zachodzą w organizmie w sposób rytmiczny tzn.
w zależności od tego, kiedy spożyjemy posiłek. Po jedzeniu dochodzi do
wydzielania niezbędnych dla prawidłowego trawienia enzymów - w
pierwszej kolejności przez żołądek, a gdy masy pokarmowe dostaną się do
dwunastnicy do dalszego trawienia niezbędne są bogate w enzymy
żółć i sok trzustkowy. Dostają się one do światła dwunastnicy
przez przewód zwany przewodem żółciowym wspólnym,
który uchodzi mniej więcej w połowie długości dwunastnicy
tworząc w tym miejscu brodawkę większą zwaną także brodawką Vatera. Aby
zgromadzić produkowaną przez wątrobę żółć w czasie gdy nie jest
potrzebna, tzn. w przerwie między posiłkami, niezbędny jest narząd
magazynujący. Taką właśnie rolę odgrywa pęcherzyk żółciowy. Jest
on kształtu gruszki i wielkości około 5 cm położony w jamie brzusznej,
przylegający do wątroby na jej dolnej powierzchni. Poza wątrobą styka
się on z jelitem grubym oraz z dwunastnicą. Dlatego w czasie
stanów zapalnych pęcherzyka żółciowego może dojść do
wytworzenia zrostów jelita grubego lub stan zapalny może objąć
zarówno jelito grube i dwunastnicę. Oprócz magazynowania
w pęcherzyku żółciowym następuje zagęszczenie żółci -
ulega tam wchłonięciu prawie 90% znajdującej się w niej wody.
Co to jest żółć i do jaką rolę odgrywa?
Żółć produkowana jest w wątrobie. W jej skład wchodzi woda,
rozpuszczalne w wodzie kwasy i sole żółciowe, cholesterol,
bilirubina, która jest barwnikiem powstałym z zawartej w
krwinkach czerwonych hemoglobiny, elektrolity i fosfolipidy. Gdy
spożyty w czasie posiłku pokarm przedostanie się z żołądka do
dwunastnicy, powoduje on wydzielanie przez nią hormonu zwanego
cholecystokininą. Jego zadanie polega na tym, że powoduje on skurcz
pęcherzyka żółciowego oraz rozkurcz zwieracza brodawki Vatera,
czego skutkiem jest wydzielanie żółci do światła dwunastnicy.
Rola żółci w procesie trawienia jest bardzo ważna. Zawarte w
niej sole umożliwiają rozpuszczanie i wchłanianie dostarczonego z
pożywieniem cholesterolu, tłuszczu oraz witamin rozpuszczalnych w
tłuszczach - A, D, E, i K. Kwasy żółciowe po przedostaniu się do
jelita grubego powodują wydzielanie do jego światła wody i w ten
sposób ułatwiają wypróżnianie. Ponadto z żółcią
wydalane są produkty przemiany zażywanych leków, niektóre
substancje toksyczne powstałe w procesie przemiany materii oraz białka
warunkujące prawidłową funkcję przewodu pokarmowego. Aby maksymalnie
wykorzystać kwasy żółciowe zawarte w żółci istnieje
specjalny mechanizm określany jako krążenie jelitowo - wątrobowe. Gdy
po posiłku zostają one wydzielone do światła dwunastnicy stopniowo wraz
z przesuwającą się w jelitach treścią pokarmową dostają się do dalszego
odcinka jelita cienkiego, gdzie w 90% ponownie są wchłaniane do krwi,
transportowane do wątroby i ponownie wydzielane z żółcią. Cykl
taki może się powtarzać nawet kilkanaście razy w ciągu doby.
Skąd biorą się kamienie żółciowe i z czego są zbudowane?
Kamica pęcherzyka żółciowego dotyka około 20-30% osób
dorosłych, a zachorowalność wyraźnie wzrasta z wiekiem, więc jest to
schorzenie dosyć częste. Dotyczy ono obu płci, lecz częściej chorują
kobiety. Główny składnik żółci- cholesterol w normalnych
warunkach nie jest rozpuszczalny w wodzie. Dzięki obecnym w
żółci fosfolipidom i kwasom żółciowym cholesterol jest
transportowany w formie tzw. micelli. Polega to na tym, że fosfolipidy
i sole kwasów żółciowych otaczają cząsteczki cholesterolu
tworząc pęcherzyki transportowe, wewnątrz których rozpuszczony
jest cholesterol. Te pęcherzyki nazwano micellami. Gdy ilość
cholesterolu w żółci znacznie się zwiększy i przekroczy jej
zdolność do jego transportu w formie micelli, to wtrąca się on w
postaci drobnych kryształów cholesterolowych, które
stanowią tzw. jądro krystalizacyjne na bazie którego odkłada się
nadmiar cholesterolu tworząc z biegiem czasu kamienie. Drugą przyczyną
powstawania kamieni żółciowych jest upośledzenie kurczliwości
pęcherzyka żółciowego z następowym zastojem żółci. Ich
wielkość, kształt i forma są bardzo zmienne. Mogą one występować w
formie bardzo drobnego piasku tworzącego w pęcherzyku żółciowym
tzw. błotko żółciowe lub przybierać formę drobnych ziarenek.
Często zdarza się, że w pęcherzyku znajduje się pojedynczy duży
złóg wielkości kilku centymetrów. Czasem zdarzają się
prawdziwe okazy - największy jaki widziałem miał 11 cm długości. Jak
wspomniałem, najczęściej kamienie zbudowane są z cholesterolu. Spotyka
się także kamienie zbudowane z wapnia lub mieszane wapniowo -
cholesterolowe. Większość kamieni powstaje w pęcherzyku
żółciowym, lecz może zdarzyć się, że powstaną one poza nim np. w
przewodzie żółciowym , co częsta zdarza się po operacji
usunięcia pęcherzyka żółciowego, gdy znacznie się on poszerza
przejmując niejako rolę pęcherzyka żółciowego.
Jakie są objawy kamicy pęcherzyka żółciowego?
W dużej części przypadków choroba ta ma przebieg bezobjawowy. O
obecności kamieni w pęcherzyku żółciowym często dowiadujemy się
przypadkowo w trakcie wykonywanej diagnostyki w przebiegu innych
schorzeń - najczęściej po wykonaniu badania USG. Drobne kamienie mogą
dostawać się do przewodu żółciowego i zostawać wydalane do
dwunastnicy. Zdarzyć się może, że zaczopują one ten przewód
powodując napad kolki żółciowej i stan zapalny pęcherzyka i
dróg żółciowych. Ból taki zlokalizowany jest
najczęściej w okolicy prawego podżebrza i promieniuje do prawej
łopatki. Często bólowi towarzyszą nudności i wymioty oraz
podwyższona temperatura. Pojawienie się kolki żółciowej często
kojarzy się ze spożyciem obfitego, bogatego w tłuszcze posiłku. Gdy
zatkanie przewodów żółciowych trwa przez dłuższy okres
dochodzi do pojawienia się żółtaczki mechanicznej. Jest to
niezakaźny typ żółtaczki powodowany tym, że produkowana przez
wątrobę żółć nie mogąc wydostawać się do dwunastnicy gromadzi
się w przewodach żółciowych stopniowo podnosząc w nich ciśnienie
i zaczyna się przedostawać do krwi, co objawia się zażółceniem
powłok skórnych i białkówek oczu, a u niektórych
osób dodatkowo swędzeniem skóry. Zastój
żółci i drażnienie dróg żółciowych przez
znajdujące się w nich złogi sprzyjają powstawaniu stanu zapalnego,
czemu towarzyszy zwykle podwyższona temperatura, pojawienie się
podwyższonego poziomu leukocytów we krwi oraz w ostrych
przypadkach wystąpienie tzw. objawów otrzewnowych świadczących o
miejscowym zapaleniu otrzewnej. W takim przypadku niezbędne jest
włączenie odpowiedniej antybiotykoterapii.
Jak można zdiagnozować obecność kamieni w pęcherzyku żółciowym?
W chwili obecnej rutynowym badaniem wykonywanym przy podejrzeniu o
kamicę pęcherzyka żółciowego jest badanie ultrasonograficzne,
potocznie zwane USG. Jest to badanie łatwo dostępne, niebolesne i
wykonywane w prawie wszystkich szpitalach i poradniach rejonowych. Przy
pomocy USG możliwe jest określenie wielkości, kształtu takiego
kamienia, ich ilości oraz umiejscowienia - w pęcherzyku lub drogach
żółciowych, co jest bardzo pomocne przy podejmowaniu decyzji o
sposobie leczenia. Bardzo dokładnym jest także tomografia komputerowa,
lecz z uwagi na wysoki koszt i narażenie chorego na pewną dawkę
promieniowania rentgenowskiego wykonuje się je tylko w
niektórych skomplikowanych sytuacjach klinicznych. Gdy kamienie
cholesterolowe zostaną wysycone wapniem mogą być uwidocznione przy
pomocy zwykłego zdjęcia rentgenowskiego jamy brzusznej. W takim zdjęciu
kamienie zbudowane z samego cholesterolu są niewidoczne.
Jak leczy się kamicę pęcherzyka żółciowego?
Istnieją dwie metody leczenia kamicy pęcherzyka żółciowego -
operacyjne i nieoperacyjne . Do leczenia operacyjnego kwalifikują się
chorzy, u których występowały już kilkukrotne epizody kolki
wątrobowej oraz w ostrej fazie zapalnej choroby grożącej perforacją
pęcherzyka żółciowego i zapaleniem otrzewnej. Istnieją dwie
możliwości takiego postępowania: sposób klasyczny, polegający na
otwarciu jamy brzusznej przez nacięcie powłok na długości około 10 cm i
tą drogą jego usunięcie oraz nowoczesna metoda laparoskopowa . Polega
ona na wykonaniu trzech nacięć powłok brzucha długości około 1 cm każde
i wprowadzeniu przez nie kamery oraz narzędzi chirurgicznych. Chirurg
widząc obraz jamy brzusznej na monitorze dokonuje usunięcia pęcherzyka
żółciowego przy pomocy specjalnych narzędzi wprowadzonych do
jamy brzusznej pozostałymi dwoma otworami. Zaletą tej metody jest dużo
szybszy powrót do zdrowia i opuszczenie szpitala, pozostawienie
tylko niewielkich, trudno zauważalnych blizenek na skórze. Wadą
jest niewątpliwie cena zabiegu - niezbędna kamera i jednorazowego
użytku narzędzia chirurgiczne są bardzo drogie, więc nie we wszystkich
ośrodkach dostępna jest taka metoda leczenia. Nie jest ona także
odpowiednia dla każdego chorego - nie wykonuje się jej u chorych ze
znaczną niewydolnością krążenia , kamieniami zlokalizowanymi w
przewodach żółciowych oraz u których występują objawy
zapalne i powikłania zapalenia. W przypadku kamicy przewodu
żółciowego wykonuje się zabieg zwany ERCP. Polega on na
wprowadzeniu endoskopu do dwunastnicy uwidaczniając brodawkę Vatera.
Przez endoskop wprowadza się specjalny cienki dren przez brodawkę
Vatera do dróg żółciowych, następnie wstrzykuje się
środek kontrastujący i wykonuje zdjęcia rentgenowskie, na
których można uwidocznić kamienie w przewodach
żółciowych. Po określeniu ich liczby, wielkości i położenia
wprowadza się przez endoskop specjalne narzędzia w postaci koszyczka w
którym można umieścić kamień i usunąć go z przewodu przez
brodawkę Vatera.
Jeśli kamienie zalegające w pęcherzyku żółciowym są niezbyt
duże, nieuwapnione, ich obecność nie powoduje dokuczliwych
dolegliwości, a czynność pęcherzyka żółciowego pozostaje
zachowana, to można spróbować rozpuszczenia ich za pomocą
podawanych doustnie kwasów żółciowych (leczenie trwa
dosyć długo, a stosowane leki są drogie) lub rozbicia ich na drobne
części przy pomocy fali ultradźwiękowej a następnie ich rozpuszczanie
podawanymi kwasami żółciowymi.
Czy można zapobiegać powstaniu kamieni żółciowych?
Wydaje się, że na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Z
pewnością osoby z uregulowaną gospodarką tłuszczową i stosujące
prawidłowe odżywianie z ograniczeniem spożycia tłuszczów
zwierzęcych i cholesterolu znacznie rzadziej chorują na kamicę
żółciową. Nie znaczy to jednak, że osoby zdrowe i odżywiające
się prawidłowo na nią nie zachorują. Kamicę żółciową można
spotkać u osób o prawidłowych wynikach badań laboratoryjnych i
prawidłowo się odżywiających. Mimo tego zachęcam wszystkich do
stosowania zdrowego stylu odżywiania co jeśli nawet nie uchroni nas od
kamicy żółciowej to z pewnością wpłynie bardzo korzystnie na
nasze samopoczucie i układ krążenia.
|
|
|